Mistrzyni świętokrzyskiej gwary. Łucja Wiśniewska zajęła I miejsce w dyktandzie

Mieszkańcy Kielc, Starachowic czy Ostrowca na co dzień używają słów, które dla wielu osób z innych regionów Polski mogą być zupełnie obce. Gwara świętokrzyska ma bogatą tradycję i śmiało można powiedzieć, że wciąż jest żywa. Udowadnia to młode pokolenie, którego przedstawicielem jest Łucja Wiśniewska z Gminy Pawłów. W jej rodzinie gwara przekazywana jest z pokolenia na pokolenia, a dla Pani Łucji stała się pasją.

Gwara w regionie świętokrzyskim

Gwara kielecka (gwara sandomierska, gwara świętokrzyska) to zbiór gwar języka polskiego, dialektu małopolskiego charakterystycznych dla mieszkańców ziemi sandomierskiej. Można wyróżnić spośród zbioru gwar, gwary:

• kielecko-miechowską
• sandomierską
• lasowską (w widłach Wisły i Sanu)

Czym charakteryzuje się gwara świętokrzyska?

Gwary świętokrzyskie podobnie jak inne gwary polskie, różnią się od języka ogólnego i innych gwar słownictwem. Pozostaje to w związku z odmiennymi realiami życia wiejskiego, pracą na roli, odrębnościami kultury materialnej, duchowej i społecznej mieszkańców wsi. Charakterystyczną cechą leksyki gwarowej w porównaniu z polszczyzną ogólną są synonimiczne ciągi wyrazowe lub odmienne znaczenia wyrazów.

Mistrzyni w świętokrzyskiej gwarze. Łucja Wiśniewska

VIII Dyktando Gwarowe odbyło się w Wilkowie (Gmina Bodzentyn). To wydarzenie, mające na celu pielęgnowanie i przekazywanie lokalnej tradycji językowej, z roku na rok przyciąga coraz więcej osób. Udział w dyktandzie wzięła także mieszkanka powiatu starachowickiego Łucja Wiśniewska, zajęła w nim pierwsze miejsce.

Łucja Wiśniewska jest mieszkanką Bostowa Nowego. Wielbiciele folkloru mogą ją zobaczyć podczas występów Zespołu Śpiewaczo- Obrzędowego "Sołtyski", którego jest członkiem.

Cała przygoda z folklorem rozpoczęła się trzy lata temu - opowiada Łucja Wiśniewska. Wtedy wstąpiłam w szeregi Zespołu Śpiewaczo- Obrzędowego "Sołtyski" z Pawłowa, do którego zwerbowała mnie Agnieszka Banasik, kierownik grupy. Dotychczas nie miałam nic wspólnego z gwarą, czasem w domu z mamą jeszcze porozumiewamy się w ten sposób ale to już sporadycznie. To co przekonało mnie do folkloru to był Przegląd Teatrów Wiejskich w WDK Kielce. Gwarą "zaraził" mnie nasz scenarzysta Janek Jóźwik, który zna wszystkie zasady i przepięknie mówi gwarą.

Gwara świętokrzyska. Fragment w wykonaniu Łucji Wiśniewskiej

Gwara jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Tak jest w domu rodzinnym Łucji Wiśniewskiej

Gwarą mówiła moja babcia, troszkę mniej mama, teraz ja uczę swoje dzieci, szczególnie młodszego syna - opowiada Lucja Wiśniewska. Są jeszcze ludzie którzy mówią gwarą, ale my niestety tego nie doceniamy. Gwarę świętokrzyską możemy jeszcze spotkać dość często w okolicach Bodzentyna, w Gminie Pawłów już zanika. Dlatego z naszym zespołem robimy wszystko aby te dawne czasy odtworzyć i pokazać naszym dzieciom jak to dawniej bywało.

Zdjęcia. Łucja Wiśniewska zwyciężczyni świętokrzyskiego dyktanda gwarowego

8 Dyktando Gwary Świętokrzyskiej

15 lutego 2025 roku świetlica wiejska w Wilkowie stała się miejscem spotkania miłośników gwary świętokrzyskiej z całej Polski. W tegorocznej edycji wzięło udział niemal 40 uczestników, którzy zmierzyli się z dwoma tekstami napisanymi w gwarze.

Pierwszy z nich, autorstwa poetki Katarzyny Zaborowskiej, nawiązywał do obchodów Roku Stefana Żeromskiego, natomiast drugi wyszedł spod pióra lokalnej artystki Zofii Szafraniec. Uczestnicy mogli wybrać jeden z tekstów lub – dla większego wyzwania – spróbować swoich sił w obu dyktandach.

Dyktando Gwarowe to nie tylko konkurs, ale przede wszystkim okazja do wspólnego celebrowania regionalnej kultury i powrotu do korzeni. Dzięki takim inicjatywom młodzież może poznać sposób mówienia swoich dziadków, a starsi mieszkańcy – przypomnieć sobie czasy, gdy gwara była codziennym elementem życia.

Na całą rozmowę z Łucją Wiśniewską zapraszamy w naszych magazynach. Słuchajcie nas na 102, 1 ESKA Starachowice

Bez to - Przez to. Czy ma takie samo znaczenie?

Oczywiście, że ma takie samo znaczenie choć pierwsza forma we współczesnych czasach nie jest już powszechnie używana. Zwrot "bez to" można jeszcze usłyszeć wśród starszego pokolenia, szczególnie zamieszkującego świętokrzyskie wsie. Takich zapomnianych wyrazów i zwrotów jest dość sporo. Postanowiliśmy sprawdzić, czy ktoś z Was jeszcze je pamięta. Zapraszamy do rozwiązania naszego quizu.