Ta wieś była dawniej miastem. Waśniów to jedna z najstarszych miejscowości w Świętokrzyskiem

Spis treści

1. Waśniów. Poznaj historię tej uroczej świętokrzyskiej wsi
2. Waśniów. Wioska, która w dawnych czasach była miastem
3. Waśniów  na zdjęciach
4. Skąd wzięła się nazwa Waśniów?
5. Słowianie. Pierwsi mieszkańcy Waśniowa
6. Waśniów. Jedna z najstarszych miejscowości w Polsce
7. Ciekawostki związane z Waśniowem
8. Co warto zobaczyć w Waśniowie?

Waśniów. Poznaj historię tej uroczej świętokrzyskiej wsi

Według najnowszych danych ze stycznia 2025 roku w Polsce mamy 1020 miast, z czego 50 leży w województwie świętokrzyskim. Na przestrzeni wieków liczby te wielokrotnie się zmieniały. Wiele miast utraciło prawa miejskie, a przyczyny degradacji były różne – głównie ekonomiczne, niekiedy polityczne. Jedną z takich miejscowości jest  Waśniów, wioska położona w pobliżu Ostrowca Świętokrzyskiego.

Waśniów należy do najstarszych miejscowości w województwie świętokrzyskim.  Pierwsze wzmianki o Waśniowie pochodzą z 1145 r., choć on sam istniał już dużo wcześniej, gdyż jeszcze przed tym rokiem istniały w Waśniowie: kościół, karczmy i targowisko. A najbardziej niezwykłą jest informacja, którą potwierdzają również wykopaliska archeologiczne prowadzone w latach 60-tych ubiegłego wieku, że duża osada istniała tu już około dwa tysiące lat temu!

Waśniów. Wioska, która w dawnych czasach była miastem

W roku 1351 r. Król Kazimierz Wielki nadał osiedlu prawa miejskie. Od 1432 r. miasto było własnością klasztoru Kanoników Regularnych w Czerwińsku. Następnie przeszło pod władzę opatów z Wąchocka. Po powstaniu styczniowym Waśniów stracił prawa miejskie. Drewniany kościół istniał przed rokiem 1362. Na jego miejscu w 1656 r. wzniesiono kościół parafialny p.w. św. Piotra i Pawła, murowany w stylu późnorenesansowym.

Waśniów  na zdjęciach

Skąd wzięła się nazwa Waśniów?

Etymologicznie nazwę własną Waśniów (XIX-wieczne źródła notują również wariant Waśniew) należy uznać za dzierżawczą, wywodzącą się pierwotnie od prasłowiańskiego wyrazu waśń (a pośrednio od przezwiska Waśń), oznaczającego niezgodę, zwadę, kłótnię lub spór (bezpośrednio od wyrazu wada, wadzić się, czyli kłócić).

Słowianie. Pierwsi mieszkańcy Waśniowa

Przyjmuje się, iż pierwszymi mieszkańcami terenów dzisiejszego Waśniowa oraz całej gminy Waśniów byli Słowianie, którzy napłynęli tu w V wieku, a począwszy od wieku VII zaczęli przechodzić od uprawy żarowo-wypaleniskowej do ornej, a także rozpoczęli proces łączenia sąsiadujących grup rodowych we wspólnoty terytorialne, zwane na tym terenie opolami. Dzięki badaniom archeologicznym prowadzonym na tym terenie w latach 50., 60. i 70., potwierdzono ślady osadnictwa i hutnictwa z okresu rzymskiego m.in. w Waśniowie.

Waśniów. Jedna z najstarszych miejscowości w Polsce

Waśniów jest jedną z najstarszych miejscowości województwa świętokrzyskiego i Polski. Pierwsze wzmianki o Waśniowie pochodzą z 1145 roku. Zachowane z tego okresu dokumenty podają, iż Waśniów był wówczas targowiskiem. Wtedy to książę Mieszko III Stary, syn Bolesława Krzywoustego, nadał Waśniów katedrze gnieźnieńskiej. Waśniów należał wówczas do prężnie rozwijających się wczesnośredniowiecznych ośrodków kościelnych i targowych.

7 stycznia 1351 roku Kazimierz Wielki wydał w Krakowie dokument nadający osadzie Waśniów prawa miejskie średzkie i wójtostwo.

Ciekawostki związane z Waśniowem

• Przez Waśniów i ziemię waśniowską w XIV wieku wiodły najstarsze piastowskie szlaki handlowe. Z Sandomierza i Opatowa w kierunku Polski centralnej można się było wówczas dostać na dwa sposoby. Pierwszy prowadził m.in przez Waśniów.
• W 1409 roku, w czasie wyprawy pod Grunwald, do Waśniowa zawitał król Władysław Jagiełło.
• Zapiski z lat 1475 i 1552 potwierdzają, że już wówczas w Waśniowie funkcjonowała szkoła początkowa.
• W 1523 roku Waśniów nawiedził ogromny pożar, który strawił ok. 80% zabudowy miasteczka. Ze względu na poniesione straty, Waśniów na 10 lat został zwolniony z obowiązku płacenia należnych podatków, ale mimo tego miastu nie udało się już odzyskać dawnej dynamiki rozwoju.
• W czasie powstania styczniowego stacjonował tu dyktator Marian Langiewicz oraz oddział Karola Kality Rębajły.

Co warto zobaczyć w Waśniowie?

Waśniów, choć jest wsią, posiada kilka interesujących miejsc, które warto zobaczyć, szczególnie dla osób zainteresowanych historią i tradycją regionu Świętokrzyskiego. Oto kilka propozycji, co warto zobaczyć w Waśniowie:

• Kościół parafialny pw. Świętego Piotra i Pawła – początkowo drewniany, odnotowany po raz pierwszy w 1145 w dokumencie nadania wsi przez księcia Mieszka III klasztorowi w Trzemesznie. W 1656, na miejscu dawnej świątyni stanął kościół murowany z kamienia Świętego Piotra, w stylu późnorenesansowym. Wystrój kościoła barokowy.

• Kościół oraz dzwonnicę wpisano do rejestru zabytków nieruchomych

Źródło. opoka.org.pl, Wikipedia