Odkryj Wiślicę. Perłę Ponidzia i pomnik historii
Wiślica, choć jest jednym z najmniejszych miast w Polsce (prawa miejskie odzyskała w 2018 roku, wcześniej utracone w 1870 r.), kryje w sobie historię, która plasuje ją wśród najważniejszych i najstarszych ośrodków państwowości polskiej. Położona w województwie świętokrzyskim, w malowniczym regionie Ponidzie, Wiślica była niegdyś czołowym ośrodkiem polityczno-administracyjnym Małopolski, obok Krakowa i Sandomierza.Jej ogromne znaczenie historyczne zostało potwierdzone w 2018 roku, kiedy decyzją Prezydenta RP zespół kolegiaty i kościół św. Mikołaja, wraz ze stanowiskami archeologicznymi Regia i Grodzisko na Łąkach, uznano za Pomnik Historii.
Złota era i legendarne wizyty królów
Historia Wiślicy jest ściśle związana z polskimi władcami. Mimo iż jej dzieje sięgają czasów plemiennych i wczesnego średniowiecza (X–XI wiek), okres największej świetności miasto przeżywało w czasach rozbicia dzielnicowego i panowania Kazimierza Wielkiego.
Wiślica była wczesnośredniowiecznym ośrodkiem książęcym.
- Władysław Łokietek: Miasto poparło aspiracje Władysława Łokietka do tronu w walce o zjednoczenie Królestwa Polskiego. Zgodnie z legendą, król modlił się w krypcie kościoła, ukrywając się podczas zmagań o Małopolskę, a posąg Madonny przemówił do niego. Dlatego też po zwycięstwie posąg Matki Boskiej Łokietkowej (datowany na około 1300 r.) trafił do głównego ołtarza gotyckiej kolegiaty.
- Kazimierz Wielki: Najbardziej prosperitywny czas przypada na panowanie Kazimierza Wielkiego. Król wielokrotnie odwiedzał miasto, co świadczy o jego znaczeniu w tym okresie. To on ufundował obecną, gotycką, dwuhalową Bazylikę Kolegiacką Narodzenia Najświętszej Marii Panny w 1350 roku, wzniesioną na fundamentach dwóch starszych kościołów romańskich.
- Władysław Jagiełło: Król Władysław Jagiełło również darzył Wiślicę szczególną sympatią i często ją odwiedzał, co poświadczają źródła pisane i fundacje, takie jak freski bizantyjsko-ruskie w prezbiterium bazyliki.
- Statuty Wiślickie: Rok 1347 jest kluczowy dla historii prawa w Polsce, gdyż to właśnie w Wiślicy ogłoszono i przyjęto Statuty Wiślickie, pierwszą kodyfikację prawa w Małopolsce, zainicjowaną przez Kazimierza Wielkiego.
Miasto cieszyło się także przywilejami, takimi jak magazynowanie soli. Dodatkowo, słynny kronikarz Jan Długosz był kustoszem i kanonikiem w Wiślicy. W 1460 roku ufundował on gotycki Dom Długosza oraz dzwonnicę.
Zobacz Wiślicę na zdjęciach
Archeologiczne skarby ukryte w ziemi
Wiślica jest skarbnicą reliktów wczesnośredniowiecznych i średniowiecznych, które zostały wydobyte na światło dzienne w trakcie szeroko zakrojonych badań archeologicznych w latach 60. XX wieku.
Do najważniejszych odkryć należą:
- Płyta Orantów: W podziemiach kolegiaty, w krypcie pierwszego kościoła romańskiego, zachował się najcenniejszy zabytek Wiślicy i jeden z najznamienitszych przykładów sztuki romańskiej na świecie – Płyta Orantów (1175–1177). Płyta ta, z rytowaną dekoracją figuralną, przedstawia najprawdopodobniej fundatorów, w tym Kazimierza Sprawiedliwego z żoną Heleną i synami. Jest to jeden z nielicznych tak dobrze zachowanych i eksponowanych in situ tego typu zabytków w Europie.
- Relikty Sakralne: W podziemiach gotyckiej kolegiaty można podziwiać relikty dwóch wcześniejszych świątyń romańskich, w tym późnoromańskiej dwuwieżowej bazyliki. Oprócz tego, odkryto ruiny wczesnoromańskiego kościoła św. Mikołaja z XI wieku.
- Regia i Palatia: Niezwykle ważnym stanowiskiem wczesnośredniowiecznym jest Regia, która w XI i XII wieku pełniła funkcję siedziby książęcej. Odkryto tu dwa zespoły architektoniczne składające się z pałaców (palatium) i rotund. Jest to jedyne miejsce w Polsce, w którym zbudowano dwa palatia.
- Misa Chrzcielna (Legenda): W ruinie kościoła św. Mikołaja znajduje się obiekt, który swego czasu był interpretowany jako misa chrzcielna z IX wieku. Choć nowsze badania archeologiczne obaliły mit o rzekomym pierwszym chrzcie na ziemiach polskich w tym miejscu, legenda ta przyczyniła się do rozsławienia miasta.
Zobacz Wiślicę na archiwalnych zdjęciach
Nowoczesna muzealizacja i potencjał turystyczny
Obecnie Wiślica przechodzi proces kompleksowej muzealizacji dziedzictwa archeologiczno-architektonicznego w celu odbudowy potencjału turystycznego i ekonomicznego regionu. Priorytetem jest ochrona dziedzictwa, jego promocja oraz powszechna edukacja.
W ramach tych działań w 2022 roku Muzeum Archeologiczne w Wiślicy zostało zmodernizowane i rozbudowane, stając się Oddziałem Muzeum Narodowego w Kielcach. Nowoczesne Muzeum Archeologiczne (Pawilon Archeologiczny) pokryło relikty kościoła św. Mikołaja. Całość tworzy nowoczesny kompleks rezerwatów archeologiczno-architektonicznych, łączący nowoczesną estetykę i multimedia z historycznym przekazem.
Dzięki swojemu położeniu w Nadnidziańskim Parku Krajobrazowym, Wiślica oferuje również możliwość łączenia zwiedzania zabytków z rekreacją. W ramach rozwoju turystycznego zagospodarowano szlak wodny na rzece Nidzie, tworząc m.in. przystań kajakową i plażę.
Wiślica udowadnia, że historia i królewskie dziedzictwo mogą zostać przywrócone do życia dzięki nowoczesnej wizji, stając się atrakcyjnym celem turystycznym.
Zobacz Nidę na zdjęciach
