Doły Biskupie. To w tej swiętokrzyskiej wsi w XIX wieku działała fabryka tektury

Doły Biskupie. Historia fabryki tektury

Doły Biskupie to mała, malownicza wieś, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, w gminie Kunów. Przez miejscowość przepływa rzeka Świślina. Historia tej świętokrzyskiej wioski sięga XIV wieku. Zaskakujące jest to jak często zmieniała się nazwa tej wsi, choć brzmienie było podobne. W roku 1401 występują w dokumentach jako: 1401 „Doli”, 1407 „Doly”, 1485 „Doli”, 1506 „Dolij”, 1510 „dol alias Tworkow”, 1529 „Doly”, „Doli”, „Doly Tworkove”, 1530 „Dolj alias Tworkow”, 1532 „Dol alias Thworkoff”, 1553/1592 „Doli medietas”, 1564-5 „Doly Tworkonis”, 1569 „Doli albo Tworkow”, 1571 „Dolij seu Tworkow”, 1577 „Doly seu Tworkow”, 1578 „Dol seu tworkow”, 1586 „Doly”, 1629, 1662, 1672 „Doly seu Tworkow”, 1674 „Doły”, 1758 „Doly seu Tworkow”, 1787 „Doły Biskupie” i „Doły Opacie”, 1827 Doły i Doły Biskupie.

W Dołach Biskupich nad rzeczką Świśliną znajduje się zespół przemysłowy dawnej fabryki tektury "Witulin", której głównymi współwłaścicielami byli rodzice Witolda Gombrowicza.

Fabryka powstała za sprawą Jana Gombrowicza, ojca słynnego pisarza. W 1911 roku z braku własnego kapitału na budowę, Pan Jan dokonał emisji akcji w liczbie około 2 tyś. co spowodowało zainteresowanie wielu akcjonariuszy i dofinansowanie inwestycji. Zainteresowanie spowodowało, że jeszcze w tym samym roku zamówiono maszyny specjalistyczne z renomowanych zakładów w takich krajach jak Anglia, Francja czy Niemcy. Gdy maszyny tylko dotarły, zakład ruszył pełną parą. Miejscowa ludność była bardzo zadowolona z nowych miejsc pracy. Fabryka funkcjonowała bez problemu do roku 1968, kiedy to podłączono ją do sieci elektrycznej. Wpłynęło to bezpośrednio na zmianę w liczbie zatrudnienia (zwiększono) jak i samą produkcję.

Postępujący przemysł sprawił, że fabryka stała się zabytkiem techniki. Zakład został zamknięty. W 2001 roku wylała rzeka lokalna rzeka Świślina, przez co już prawie całkowicie zniszczyła zabudowania wytwórni tektury. Obecnie stanowi teren prywatny. W przyszłości jest planowana budowa elektrowni wodnej oraz hotelu.

Skąd nazwa Witulin?

Miłośnicy twórczości Gombrowicza z pewnością odnaleźli na kartach jego dzieł, takich jak: „Ferdydurke”, „Pornografia” czy „Ślub” powiązanie z ziemią świętokrzyską. Przelane na papier doświadczenia płynące z dzieciństwa i młodości, wnikliwa obserwacja środowiska w którym dorastał tworzą sylwetki bohaterów literackich jego książek. Znajdują odzwierciedlenie w opisach oraz nazwach miejscowości, wpisanych w rodzinny krajobraz. Wyrastając w atmosferze ziemiańskiego dworu otoczony był troską rodziców, którzy dbając o jego przyszłość stworzyli nowoczesną (na owe czasy) fabrykę tektury. Miała ona stanowić zabezpieczenie finansowe dla syna. A nazwa, jaką jej nadano – WITULIN była zdrobnieniem imienia przyszłego pisarza - czytamy na stronie etisoftpackaging.pl .

Proces produkcji. Fabryka tektury w Dołach Biskupich

Brązowa tektura, która kierowana do specjalistycznych drukarń przeradzała się w bilety kolejowe. Proces produkcji tamtych lat miał następujący cykl: Drzewo z lasów dowożone było przez furmanów. Następnie na placu przecinano i korowano klocki, które wrzucane były do parników. W kolejnym etapie namoczone drewno było przepychane za pomocą prasy do młynów. Tam poprzez rozdrabnianie włókien kamieniami tworzony był ścier. Uzyskana w ten sposób masa, pchana strumieniem wody przepływała do kadzi. Na tym etapie procesu były całe systemy sit oraz filcowych walców, na końcu których ręcznie formowano gotowe arkusze tektury - czytamy na stronie etisoftpackaging.pl.

Jakie atrakcje czekają na Was w Dołach Biskupich?

• W Dołach Biskupich znajdują się zachowane do dzisiaj zabudowania fabryki oraz osiedle fabryczne z przełomu XIX i XX w. Do rejestru zabytków nieruchomych zostało wpisane założenie przestrzenno-poprzemysłowe z początku XX w.
• W miejscowości, powyżej dawnych zabudowań fabrycznych, znajduje się nieczynny kamieniołom kwarcytu dewońskiego. W Dołach Opacich, w górę rzeki znajduje się, niekiedy umiejscawiany w Dołach Biskupich, nieczynny od 1984, malowniczy kamieniołom ułożonych warstwowo po dużym kątem dolomitów dewońskich. Są to pozostałości po istniejącym tu od XVI wieku przemyśle kamieniarskim.
• Na terenie wsi odkryto w latach 90. XX wieku ślady łap i ogonów tekodontów.

źródło. www. etisoftpackaging.pl, Swietokrzyskie Travel, Wikipedia, Swietokrzyskie Szlaki pttk