Podczas gdy w starożytnym Egipcie wznoszono monumentalne piramidy, na terenach dzisiejszej Polski kwitła inna, niezwykła działalność, świadcząca o wyjątkowej myśli technicznej i precyzji inżynieryjnych rozwiązań tamtych czasów – górnictwo krzemienia pasiastego w Krzemionkach. Ten rozległy teren to pradziejowe kopalnie krzemienia pasiastego, obejmujące nie tylko podziemne wyrobiska, ale także zachowany krajobraz na powierzchni ziemi – zagłębienia poszybowe, hałdy urobku, relikty dawnych obozowisk górniczych oraz pracowni krzemieniarskich z licznymi odpadkami krzemiennymi.
Dlaczego krzemień pasiasty był tak cenny?
Obszar między Ćmielowem a Ostrowcem Świętokrzyskim należał do największego w Europie zagłębia górnictwa krzemienia. Krzemień, przed rozpowszechnieniem się metali, był najlepszym materiałem do wytwarzania narzędzi i broni – był twardy, ale równocześnie łupliwy, co pozwalało na nadanie mu pożądanego kształtu i uzyskanie ostrych, tnących krawędzi. Krzemień pasiasty, wydobywany w Krzemionkach, miał dodatkowo duże walory wizualne. Dziś nazywany jest kamieniem optymizmu lub świętokrzyskim diamentem i jest ceniony w jubilerstwie. Co ciekawe, polskie złoża krzemienia pasiastego są jedyne na świecie!. Powstał on około 155 milionów lat temu w wyniku procesów związanych z wymarciem kolonii gąbek morskich.
Jak odkryto to niezwykłe miejsce?
Do początków XX wieku teren kopalni porastał las. Dopiero wycinka lasu i założenie wsi Krzemionki oraz późniejsza uprawa roli i wydobywanie wapienia doprowadziły do odkrycia. W lipcu 1922 roku młody geolog Jan Samsonowicz spenetrował dziwne zagłębienia i odkrył pradziejowe wyrobiska, prawidłowo interpretując je jako neolityczne kopalnie krzemienia pasiastego. Dla dobra tego unikatowego zabytku podjęto bezprecedensową decyzję – przesiedlono całą wieś Krzemionki!. W 1926 roku rozpoczęto tworzenie rezerwatu. Ewenementem w skali Europy jest fakt, że dla ochrony tego zabytku przesiedlono całą wieś Krzemionki to pomnik starożytnego górnictwa, obrazujący poziom wiedzy i umiejętności technicznych tamtych społeczności. W 2019 roku Krzemionkowski Region Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako jedyny polski zabytek archeologiczny na tej prestiżowej liście. Krzemionki są największym i najlepiej zachowanym obiektem tego typu na świecie.
Co można zobaczyć w Krzemionkach?
- Podziemną Trasę Turystyczną: o długości około 0,5 km, prowadzącą przez oryginalne wyrobiska neolitycznych kopalń. Można tu zobaczyć ślady pracy dawnych górników i rysunek naskalny Wielkiej Matki, przypuszczalnego neolitycznego bóstwa.
- Krajobraz poprzemysłowy: z hałdami, zagłębieniami poszybowymi i reliktami pracowni
- Zrekonstruowaną osadę prehistoryczną: przybliżającą codzienne życie ówczesnych mieszkańców
- Muzeum Archeologiczne i Rezerwat Krzemionki w Sudole: z interaktywną wystawą "Władcy krzemienia", prezentującą życie codzienne i związki z górnictwem.
Dlaczego Krzemionki można porównać do Lascaux?
Krzemionki są porównywane do francuskiej jaskini prehistorycznej Lascaux ze względu na ich unikatowy charakter i skalę odkrycia, które dostarczają fascynujących informacji o pradziejowych społecznościach.
- Wyjątkowe znaczenie i skala światowa: Krzemionki są opisywane jako "wyjątkowe na skalę świata odkrycie" oraz "unikat na skalę światową". Podobnie jak Lascaux, które słynie z zachowanych prehistorycznych malowideł, Krzemionki prezentują doskonale zachowany zespół pradziejowych kopalń krzemienia pasiastego
- Informacje o życiu codziennym i działalności: Krzemionki ukazują życie ludzi w epoce kamienia oraz ich związki z górnictwem
- Podobnie, Lascaux dostarcza informacji o wierzeniach i życiu ludzi poprzez sztukę naskalną. W Krzemionkach można zobaczyć ślady pracy dawnych górników oraz przypuszczalny rysunek naskalny Wielkiej Matki
- Unikatowość i ochrona: Krzemionki są jedynym polskim archeologicznym zabytkiem na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Podobnie jak Lascaux, która również jest na liście UNESCO, Krzemionki są obiektem o niezwykłej wartości naukowej i kulturowej.
źródło: Swietokrzyskie Travel, Wikipedia, Krzemionki. Muzeum Archeologiczne
