Neogotycka, żelazna brama prowadząca do kościoła parafialnego w Szewnie (gmina Bodzechów, powiat ostrowiecki) jest uznawana za dzieło unikalne na ziemiach polskich, stanowiące jeden z najcenniejszych przykładów rodzimej metaloplastyki z końca XIX stulecia. Jej historia jest ściśle związana z potęgą przemysłową regionu, a jej konstrukcja kryje w sobie zaskakującą tajemnicę transportu kolejowego.
Brama znajduje się w Szewnie, przy kościele pod wezwaniem świętego Mikołaja. Świątynia ta, późnobarokowa budowla z lat 1775–1777, została zaprojektowana przez jezuitę, księdza Józefa Karśnickiego, jako element większego kompleksu architektonicznego. Do kościoła, stojącego na lessowym wzgórzu, wchodzi się od strony zachodniej, idąc po schodach, przez wspomnianą, efektowną żelazną bramę.
Historia i produkcja. Od Zakładów Ostrowieckich do Niżnego Nowogrodu
Unikatowa brama w Szewnie powstała pod koniec 1895 roku w fabryce Towarzystwa Akcyjnego Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich w Ostrowcu Świętokrzyskim. Pierwotnie obiekt ten miał postać kiosku.
Została ona wykonana jako eksponat na Wszechrosyjską Wystawę Przemysłową i Artystyczną, która odbyła się w Niżnym Nowogrodzie w 1896 roku.
Co najważniejsze i wyjątkowe, inżynierowie z Ostrowca Świętokrzyskiego do wykonania konstrukcji użyli szyn pozostałych z zamówienia dla Kolei Riazańsko-Uralskiej z 1895 roku. Większość elementów konstrukcyjnych bramy wykonano z szyn kolejki wąskotorowej. Na kształtownikach widnieje nawet napis w cyrylicy: O. Г. З. IX. 95 R. Y. Ж. Д.
Zobacz bramę w naszej galerii
Neogotycki kiosk w Szewnie. Konstrukcja i symbolika
Żelazna brama jest zabytkiem w stylu neogotyckim i ma konstrukcję ażurową. Została wykonana z żelaza (elementy konstrukcyjne) oraz żeliwa (dekoracje), a jej szkielet połączono nitami. Brama ma plan krzyża greckiego lub kwadratu, z czterema wejściami ujętymi ostrołukowymi arkadami. Zwieńcza ją przeszklony, ośmioboczny hełm (konstrukcja w kształcie wieży z krzyżem). Na jej zewnętrznych narożach umieszczono smukłe metalowe pinakle, nawiązujące do gotyckiego laskowania.
Brama charakteryzuje się rozbudowanym zwieńczeniem, nad którym znajdują się żeliwne odlewy płyt z dekoracją figuralno-ornamentalną. Nad arkadami znajdują się żeliwne kartusze z tarczami heraldycznymi, przedstawiające dwa skrzyżowane młoty. Po bokach kartuszy widnieją postacie robotnika i górnika.
Polecany artykuł:
Montaż i wartość
W 1906 roku, po niewielkich modyfikacjach, kiosk został przekazany parafii w Szewnie, stając się główną bramą kościelną.
Istnieją dwie wersje dotyczące darczyńcy:
- Brama została ofiarowana parafii z inicjatywy księdza Teofila Banaszkiewicza, proboszcza szewieńskiego w latach 1902–1907
- Według księdza Jana Wiśniewskiego, darczyńcami byli właściciele Cukrowni „Częstocice”
Wartość bramy obliczono wówczas na 30 000 rubli. W związku z jej montażem przebudowano schody prowadzące do kościoła, dodając do nich neogotyckie balustrady i cztery metalowe lampy, aby nadać całości jednolity wyraz stylistyczny.
Brama główna w Szewnie, jako element zespołu kościelnego pw. św. Mikołaja, objęta jest ochroną prawną i jest wpisana do rejestru zabytków. Ostatnie prace konserwatorskie przy bramie, schodach i latarniach przeprowadzono w 2013 roku.
Szewna. Jakie atrakcje można jeszcze zobaczyć w okolicy?
Świętokrzyskie to region pełen różnorodnych atrakcji, a w okolicy miejscowości Szewna, można znaleźć zarówno miejsca historyczne, jak i piękne tereny przyrodnicze.
- Jeśli gotowi jesteś na dłuższą wycieczkę w serce Gór Świętokrzyskich, koniecznie odwiedź Osadę Średniowieczną w Hucie Szklanej pod Świętym Krzyżem. To dynamiczne, żywe muzeum, gdzie można spotkać rzemieślników i poczuć klimat średniowiecznej wioski u stóp Łysej Góry.
- Największą i najważniejszą atrakcją regionu, wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, są Krzemionki. Jest to jeden z najcenniejszych na świecie zabytków archeologicznych, gdzie możesz zejść do podziemi i zwiedzić prehistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego, a także zobaczyć zrekonstruowaną osadę z epoki kamienia.
- Wiatrak typu holenderskiego w Szwarszowicach
- Waśniów - jedna z najstarszych wsi w regionie świętokrzyskim
źródło: Zabytek pl, Swietokrzyskie Travel, Powiat Ostrowiecki, Diecezja Sandomierska
