Choć przez stulecia używano głównie nazwy Łysogóry, współczesna nazwa Góry Świętokrzyskie została upowszechniona i uznana za właściwą dzięki geologom Janowi Czarnockiemu i Janowi Samsonowiczowi w XX wieku. Nazwa ta nierozerwalnie łączy się z legendą sięgającą czasów Bolesława Chrobrego, która nadaje regionowi jego mistyczny charakter.
Legendy i tysiąclecie. Klasztor na Świętym Krzyżu
Zwiedzając Świętokrzyskie, nie można pominąć Świętej Góry z monumentalnym klasztorem, miejsca, które oddaje charakter całego regionu. Zalecane jest wejście na szczyt od Nowej Słupi, tzw. drogą królewską.
Legenda głosi, że około 1000 lat temu, za panowania Bolesława Chrobrego, do Polski przybył węgierski królewicz Emeryk, krewny króla. Emeryk otrzymał od swojego ojca, na czas dalekiej podróży, krzyż oprawiony w złoto, zawierający Relikwie Krzyża Świętego, mające chronić go przed złymi przygodami. Podczas polowania zorganizowanego na cześć gościa w kniejach, na najwyższych górach, Emeryk spostrzegł jelenia. W momencie, gdy myśliwy wycelował w zwierzę, jeleń odwrócił łeb, a pomiędzy jego wspaniałymi rogami królewicz ujrzał krzyż, otoczony nieziemskim blaskiem. Uznając to za znak od Boga, Emeryk przysiągł, że w tym cudownym miejscu wybuduje klasztor i pozostawi w nim swoje relikwie. Wkrótce wzniesiono zabudowania, a wzgórze nazwano Świętym Krzyżem, a okoliczne pasmo – Górami Świętokrzyskimi. Jeleń z krzyżem w rogach do dziś pozostaje symbolem regionu.
Trasa „Śladami Króla Bolesława Chrobrego”. Wycieczka samochodem i kamperem
Dla turystów zmotoryzowanych, poszukujących historycznych powiązań z pierwszym królem Polski, dostępna jest tematyczna trasa punktowa „Śladami Króla Bolesława Chrobrego”. Jest to propozycja wycieczki samochodowej lub kamperowej o długości 159 km, skupiająca się na południowej części województwa świętokrzyskiego. Trasa ta została zaprojektowana, by odkrywać miejsca związane z obecnością Chrobrego w regionie.
Trasa prowadzi głównie drogami krajowymi i wojewódzkimi o dobrej lub bardzo dobrej nawierzchni. Ma ona swój początek w Sandomierzu i kończy się w Kazimierzy Wielkiej.
Główny przebieg trasy samochodowej: Sandomierz – Nowy Korczyn – Przymiarki – Wiślica – Koniecmosty – Chroberz – Stradów – Czarnocin – Krzyż – Kazimierza Wielka.
Region ten, obejmujący Ziemię Sandomierską i urokliwe Ponidzie, był kluczowy w początkach państwa piastowskiego. Bolesław Chrobry samodzielnie władał Małopolską (do której należały ziemie Wiślan) w latach 987–992, a region świętokrzyski, obejmujący dawne państwo Wiślan, był filarem władzy piastowskiej w kontekście budowy scentralizowanego królestwa.
Kluczowe historyczne i turystyczne punkty na trasie:
- Sandomierz: To miasto, stanowiące początek szlaku, było ważnym punktem administracyjnym państwa wczesnopiastowskiego. Choć nie ma bezpośrednich dowodów na osobistą obecność Chrobrego, grody obronne funkcjonowały tu aktywnie za jego panowania. Sandomierz oferuje wiele atrakcji, takich jak Wąwóz św. Jacka, Brama Opatowska, Muzeum Zamkowe oraz Podziemna Trasa Turystyczna.
- Grodziska Wiślańskie: Trasa koncentruje się na reliktach grodów, które aktywnie funkcjonowały w czasach Chrobrego. Wśród nich znajdują się: Wiślica (gdzie można zwiedzić grodzisko, Dom Długosza i Kolegiatę Narodzenia NMP), Chroberz, Jurków oraz Pełczyska.
- Stradów: To największe grodzisko na trasie. Funkcjonowało od VIII/IX do XI wieku. Uznawane przez część archeologów za dawną stolicę Wiślan lub Krakowian, było ważnym ośrodkiem administracyjnym i obronnym, z monumentalnymi wałami i dużą powierzchnią (ok. 25–45 hektarów). W czasach Chrobrego Stradów był już elementem organizacji Piastów.
- Inne miejscowości związane z Chrobrym: Warto również zatrzymać się w Osieku i Połańcu, które również wskazują na związki z postacią króla.
Zobacz Grodzisko Stradów na zdjeciach
Noclegi i wygoda dla zmotoryzowanych turystów
Trasa ta oferuje dużą swobodę w dotarciu do poszczególnych obiektów. Dla podróżujących kamperami przygotowano infrastrukturę w postaci 6 pól kempingowych.
Lokalizacje kempingowe na szlaku:
- Camping Browarny w Sandomierzu.
- Przystań kajakowa w Wiślicy.
- Camp Nest, Camp&Rest oraz Camping Loch Ness w Gackach.
- Zacisze nad Nidą Resort w Krzyżanowicach Dolnych
- Przystań kajakowa w Chrobrzu na rzece Nidzie
Odkrycie niezwykłej trasy „Śladami Króla Bolesława Chrobrego” to doskonała okazja do zwiedzenia zabytków i podziwiania krajobrazów południowego Świętokrzyskiego, a także do uświadomienia sobie, jak wielkie i dumne dziedzictwo związane z 1000-leciem Korony Polskiej mamy w tym regionie. Jesienią region świętokrzyski jest szczególnie atrakcyjny dla turystów, przyroda mieni się tysiącem barw.
