Garus, patarajec, św Łucja i jak rozpoznać czarownicę: z Anetą M o świętach naszych dziadów

Adwent i Święta Łucja

Adwent w Kościołach chrześcijańskich to okres trwający od nieszporów czwartej z kolei poprzedzającej Święto Bożego Narodzenia niedzieli do zmierzchu 24 grudnia, okres przypominający oczekiwanie na powtórne przyjście Jezusa Chrystusa. Tradycją w Kościele katolickim są odprawiane w tym okresie o świcie msze, zwane roratami.

ADWENT nie ma rodowodu chrześcijańskiego, korzeni możemy szukać w starożytnym Rzymie. Adwent czyli Adventus oznacza ni mniej ni więcej tylko oczekiwanie, w naszym przypadku oczekiwanie na Zbawiciela, w starożytnym Rzymie oczekiwano na przybycie jakiegoś dygnitarza, ale również w świątyniach na przybycie bóstwa - opowiada Aneta Marciniak.

Mamy też zwyczaje i wróżby adwentowe, odnoszące się do ziemi. Nasi pradziadowie nigdy w Adwent nie pracowali, zakazane były jakiekolwiek prace na roli. Mówiły o tym popularne przysłowia "kto ziemię w Adwent pruje, temu ona trzy lata choruje" oraz "w Adwenta spoczywa ziemia święta" i tego się bardzo mocno trzymano. Są też wróżby matrymonialne. Roraty czyli poranne msze Adwentowe są odprawiane o poranku, dawniej po tych nabożeństwach młode dziewczyny, panny, polowały na młodych kawalerów śpiewając piosenkę o treści " RORACIE, RORACIE JAK NA IMIĘ MACIE" w ten sposób poznawały imię swojego męża.

Dawniej ważnym w kalendarzu Adwentowym był też dzień świętej Łucji, obchodzony 13 grudnia. Dziś w Polsce ten zwyczaj został zapomniany. Aktualnie dzień świętej Łucji, uroczyście z pochodniami świętuje się w krajach Skandynawii. A jak było dawniej w Polsce? Okazuje się, że dzięki świętej Łucji można było poznać jaka będzie pogoda w kolejnym roku.

Dzień świętej Łucji był także okazją do wróżb matrymonialnych. Panny które myślały o zamążpójściu w tym dniu znajdowały gałązkę wiśni, wsadzały ją do wody w domu i jeżeli wiśnia przed Bożym Narodzeniem zakwitła czekał je rychły ożenek - opowiada Aneta Marciniak.

WIGILIA

Wigilia w Polsce była obchodzona z zachowaniem tradycyjnych zasad od wieków. Zawsze w tym dniu zwracano uwagę na zachowania, na to co się pojawia na stole, na to czym się ozdabia dzisiejsze choinki, kiedyś podłaźniczki. Nie było miejsca na jakąkolwiek przypadkowość, wszystko miało określone znaczenie - mówi Aneta Marciniak.

WIGILIJNE ZASADY OBOWIĄZUJĄCE W ŚWIĘTOKRZYSKIEM DAWNIEJ I DZIŚ

• wstajemy wcześnie rano bez żadnego wylegiwania się, to miało symbolizować, że przyszły rok będzie obfity, będzie dla nas dobry.
• kategoryczny zakaz pożyczania czegokolwiek, nawet najbliższej sąsiadce symbolicznej szklanki cukru, chodzi o to żeby w przyszłym roku nic z naszego gospodarstwa nie ubywało
• mile widziane było, żeby ukraść coś sąsiadowi, jakąś drobnostkę, żeby nie wyrządzić szkody, miało to zapewnić szczęście i żeby dobro się nas trzymało
• w Wigilię nie przeklinamy
• w tym dniu absolutnie nie kłócimy się
• śmieci wymiatamy i wynosimy przed Bożym Narodzeniem, najlepiej pod wycieraczkę sąsiada
• próg naszego domu w tym dniu pierwszy powinien przekroczyć mężczyzna, dziś symbolizuje szczęście dawniej na kieleckiej wsi uważano, że oznaczać to będzie przyjście na świat byczka

Czarownice w Świętokrzyskiem od setek lat spędzały sen z powiek gospodyniom i gospodarzom. Była dobra metoda na rozpoznanie czarownicy, ponoć jeśli kobieta unika waszego wzroku dłuższy czas oznacza, że ma coś do ukrycia i wtedy należy zajrzeć jej w oczy. Jak nam się uda to oznaką, że trafiliśmy na czarownicę jest fakt, że czarownica ma w oczach po koziołku - opowiada Aneta Marciniak.

Wierzono, że Wigilia jest tym czasem kiedy niebiosa się otwierają, a na świat schodzą dusze naszych krewnych, dusze świętych niebieskich, następowało to kiedy na niebie pojawiała się pierwsza gwiazdka. Te wierzenia w jakiejś formie przetrwały ponieważ wystawiamy na wigilijny stół dodatkowe nakrycie, mówiąc, że jest to miejsce dla zbłąkanego wędrowca, po części jest to prawda, ale nie do końca ten wędrowiec jest z krwi i kości. Wierzono, że krewni, bliscy, którzy odeszli chcą do nas przyjść w tym dniu i świętować wspólnie z nami - opowiada Aneta Marciniak.

Ciekawy jest fakt, że na świętokrzyskiej wsi nie było zwyczaju wręczania prezentów na święta. Uważano, że największym darem jaki można było dostać, są życzenia składane przez nestora/gospodarza domu podczas wieczerzy Wigilijnej. Nie było zwyczaju składania sobie życzeń każdy, każdemu. Co do ilości potraw na stole to nie było żadnej konkretnej liczby, więc nie koniecznie 12 ale na pewno musiało być nieparzyście.

POTRAWY WIGILIJNE

Zacznijmy od tego, że na stole wigilijnym nie powinna znaleźć się żadna pikantna potrawa, jeżeli zjemy coś ostrego oznaczać to może, że przyszły rok będzie palący i zły. Na świętokrzyskich stołach dominowała kasza jaglana i słodkie zupy. Taka zupa to GARUS z suszonych owoców przetartych na sitku, też podawana z kaszą. Podawano również PATARAJCA czyli roztarte siemię lniane albo konopne z dodatkiem mleka lub wody, podane również z kaszą. Na pewno zarówno kiedyś jak i dziś posiłki były bezmięsne. Na stołach pojawiał się kapusta z grzybami, groch, barszczyk. Ciekawe jest to, że nie było w zwyczaju świętokrzyskiej wsi podawanie ryb - opowiada Aneta Marciniak.

WIGILIA - OPŁATEK

Wigilia w Świętokrzyskiem to również różnego rodzaju wróżby i zwyczaje

• pod obrusem wigilijnego stołu mamy sianko, panny i kawalerowie wyciągali z niego jedno źdźbło, jeśli było zielone oznaczało rychłe wesele
• "ojców posłuchać, wyjść przed dom i krzykać donośnie, skąd echo wróci stamtąd mąż lub żona do nas przyjdą"
• jeżeli mamy drewutnie, idziemy do niej, bierzemy drwa na chybił trafił, później je zliczamy. Jeżeli zabraliśmy nieparzystą ilość trafi nam się wdowiec lub wdowa, jeżeli będzie parzyście oznacza to szybkie wesele
• podczas wieczerzy wigilijnej jedzono ząbek czosnku, ale koniecznie w łupince ponieważ jak mówił czosnek do gospodarzy " nie obieraj mnie do gołego, bo ja Cię chronię od wszystkiego złego"
• do miednicy, wanienki, nalewamy wody, wkładamy dziecko, kąpiemy je, a następnie wrzucamy pieniążek. Wykonanie tego zwyczaju gwarantował szalony dobrobyt w domu
• po wigilijnej wieczerzy wychodzono przed dom i liczono gwiazdy, im więcej udało się naliczyć tym więcej kury jaj miały znieść w przyszłym roku
• po zakończonej wieczerzy przestrzegano zasady, żeby nie sprzątać stołu, wierzono, że odwiedzające nas dusze zmarłych właśnie wtedy rozpoczynały swoją wieczerzę

Tak wyglądały zwyczaje Wigilijne naszych dziadów i pradziadów. A już za tydzień opowiemy o samym Bożym Narodzeniu, choince, okresie poprzedzającym Nowy Rok. A dziś życzymy Wam Wesołych Świąt

Jesteś świadkiem ciekawego zdarzenia w waszej okolicy? A może chcesz poinformować o trudnej sytuacji w Twoim mieście? Czekamy na zdjęcia, filmy i gorące newsy! Piszcie do nas na: [email protected]