Noc Świętojańska w Gminie Brody. Współczesne obchody pradawnego święta

Geneza i historyczne znaczenie Nocy Kupały

Noc Świętojańska, znana również jako sobótka, kupalnocka, palinocka, kupała, czy kupalnica, to święto pierwotnie obchodzone przez pogańskich Słowian oraz ludy germańskie, ugrofińskie i bałtyckie. Jej obchody przypadały na letnie przesilenie, w noc z 21 na 22 czerwca, czyli podczas najkrótszej nocy w roku. W roku przestępnym, przesilenie wypadało na przełomie 20 i 21 czerwca. W późniejszym okresie, pod wpływem działalności chrystianizacyjnej Kościoła, święto to zostało zasymilowane i powiązane z wigilią Narodzenia św. Jana Chrzciciela, obchodzoną z 23 na 24 czerwca. Pomimo prób wykorzenienia pogańskich zwyczajów, Kościołowi nie udało się ich całkowicie zlikwidować, włączając je do oficjalnego kalendarza świąt chrześcijańskich jako Noc Świętojańska.

Tradycyjne obrzędy i wierzenia Nocy Kupały/Świętojańskiej

Do najważniejszych elementów kupałowych obrzędów należało:

• Ogniska: Rozpalano je rytualnie, często przez tarcie drewna, w pobliżu płynącej wody. Wrzucano do nich zioła o uzdrawiających i oczyszczających mocach. Tańczono wokół ognia, a rytualne przeskakiwanie przez płonące ogniska miało wypędzać złe moce, chronić przed chorobami, zapewniać płodność i pomyślność. Wierzono, że kto skoczy wyżej i z większym powodzeniem, będzie szczęśliwszy. Jeśli para trzymająca się za ręce utrzymała je podczas skoku, zapowiadało to przyszłe małżeństwo
• Wianki: Dziewczęta pleciony wianki z kwiatów i ziół, z wplecionym łuczywem lub świeczką, a następnie puszczały je na wodę, wróżąc sobie zamążpójście. Los dziewczyny zależał od tego, co stało się z wiankiem – spłonął lub utonął, oznaczało staropanieństwo lub chorobę; odpłynął daleko, zapowiadało czekanie na małżeństwo; wyłowiony przez kawalera, wskazywał na przyszłego męża. Wieniec był również wykorzystywany do leczenia i ochrony pól
• Woda: Masowa kąpiel była obowiązkowym zwyczajem, gdyż wierzono, że tego dnia złe duchy opuszczały rzeki, co czyniło kąpiele bezpiecznymi. Woda świętojańska miała życiodajne i magiczne właściwości
• Poszukiwanie kwiatu paproci: Wierzono, że zakwita on tylko na tę jedną noc i przynosi znalazcy szczęście oraz bogactwo. Dla zakochanych była to okazja do romantycznej wędrówki po lesie. Mityczny kwiat paproci miał dawać cudowne moce, takie jak jasnowidzenie, rozumienie języka zwierząt, znajdowanie skarbów, władanie nieczystymi duchami, a nawet niewidzialność
• Zioła lecznicze i magiczne: Noc Kupały była uważana za najlepszy czas na zbieranie ziół leczniczych, które otrzymywały szczególną moc od słońca i ziemi. Rośliny te służyły jako uniwersalne amulety chroniące przed chorobami, złym okiem, czarownicami i nieczystymi mocami
• Ochrona przed złymi duchami: Wierzono, że w Noc Kupały wszystkie złe duchy (domowiki, wodniki, leszy, rusałki) budzą się do życia i mogą szkodzić ludziom. W celu ochrony wykorzystywano poświęcone wierzby, osikowe paliki, pokrzywy, ostre przedmioty, a także bicie dzwonów kościelnych i strzelanie przy ogniskach
• Swoboda obyczajowa: Dla młodych ludzi Noc Kupały była czasem, gdy wolno było więcej niż zwykle, mogli oddalać się sam na sam z ukochanymi, a starsi nie mieli o to pretensji. Był to czas zalotów i kojarzenia par.

Noc Świętojańska w Gminie Brody - Współczesne obchody

Obecnie zwyczaje związane z Nocą Kupały i Nocą Świętojańską są coraz częściej "odkurzane" podczas różnorodnych imprez kulturalnych, takich jak ta w Brodach. Chociaż zatraciły one swoje pierwotne, magiczne znaczenie, nadal stanowią doskonałą okazję do dobrej zabawy i kultywowania tradycji.Podczas Nocy Świętojańskiej w Brodach publiczność mogła podziwiać występy Zespołu Śpiewaczego Jarzębina, Zespołu Śpiewaczego Brodowianki, solistki Marty Zawłockiej, Dziecięcego Zespołu Ludowego Bystra Woda oraz wokalistek i wokalistów Studia Wokalnego Centrum Kultury i Rekreacji. Dodatkową atrakcją był koncert szantowy w wykonaniu zespołów Poszedłem na dziób oraz Old Marinners. W programie wydarzenia nie zabrakło również tradycyjnego ogniska oraz plecenia wianków