Zapraszamy do podróży w czasie, aby zobaczyć, jak wyglądały świętokrzyskie miasta w epoce socjalizmu oraz jak głębokie zmiany zaszły w nich po transformacji ustrojowej. Wielu z Was z pewnością rozpozna te miejsca, choć młodsi mogą mieć z tym trudność. Sprawdźcie więc, czy uda Wam się odgadnąć świętokrzyskie miasta na podstawie archiwalnych fotografii. My prezentujemy jedno zdjęcie miasteczka z okresu PRL-u, a Wy odpowiadacie, co to za miejscowość. Za zdjęcia dziękujemy administratorom fanpage’a „Świętokrzyskie wędrówki historyczne”.
Zmiany administracyjne i regionalna polaryzacja
Oprócz transformacji architektonicznych i przemysłowych, region świętokrzyski doświadczył znaczących zmian w miastach świętokrzyskich na poziomie administracyjnym.
.
- Reforma administracyjna 1975 (K7) miała ogromne znaczenie dla miast, szczególnie tych średniej wielkości. Ustawa z 28 maja 1975 roku wprowadziła dwustopniowy podział administracyjny (województwo – gmina), likwidując powiaty i tworząc 49 mniejszych województw
- Jednym z celów reformy było zwiększenie kontroli centralnej, wzmocnienie roli średnich miast i nagradzanie lokalnych elit partyjnych
- W efekcie, część dawnego, dużego województwa kieleckiego (1945–1975) została włączona do nowo powstałych województw, takich jak radomskie i tarnobrzeskie, a powierzchnia okrojonego województwa kieleckiego zmalała do 9,2 tys. km²
- Województwa utworzone w 1975 r., takie jak nowe województwo kieleckie, składały się z terenów dawnych powiatów miejskich (Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Skarżysko-Kamienna, Starachowice) oraz resztek okrojonych powiatów. Nowe województwo kieleckie składało się z 17 miast i 83 gmin.
i
Dziedzictwo PRL. Droga do transformacji
Świętokrzyskie miasta PRL po 1989 roku weszły w fazę intensywnych procesów transformacyjnych.
- Problemy infrastrukturalne: Mimo postępującej urbanizacji (wzrost odsetka ludności miejskiej z 15,8% w 1950 r. do blisko 50% w 1990 r. w starym województwie kieleckim), infrastruktura miejska pozostawała słabo rozwinięta. W 1975 roku tylko 75% mieszkańców miejskich ośrodków w województwie kieleckim korzystało z wodociągów, a 61,4% z kanalizacji. Do 1990 roku nastąpił znaczący postęp w tym zakresie
- Stagnacja Demograficzna: Szybki przyrost naturalny w latach powojennych, który zrekompensował odpływ ludności do regionów takich jak Górny Śląsk, spadł w latach 80.. Po 1989 r. miasta postindustrialne w regionie staropolskim, takie jak Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice i Skarżysko-Kamienna, zaczęły być klasyfikowane jako „miasta kurczące się” (shrinking cities)
- Odpływ Kapitału Ludzkiego: Podobnie jak w innych regionach, w latach transformacji obserwowano ujemny bilans migracji, w tym odpływ młodych i wykształconych mieszkańców z mniejszych ośrodków świętokrzyskich do dużych aglomeracji
Transformacja ustrojowa po 1989 roku, choć nie przyniosła natychmiastowego dobrobytu, zakończyła okres gospodarki centralnie planowanej, która odpowiadała za marnotrawstwo zasobów, nieefektywność oraz dysproporcje w rozwoju sektorów gospodarki. Dzisiejszy krajobraz miast świętokrzyskich jest bezpośrednim wynikiem powojennej industrializacji i architektoniczno-urbanistycznych wizji PRL, zmodyfikowanych przez dynamiczne i często bolesne przemiany postindustrialne.
Zobaczcie też na archiwalnych fotografiach, jak wyglądały starachowickie ulice w okresie PRL
