Żółwie błotne wróciły do Świętokrzyskiego. Nie było ich przez dziesięciolecia

Dlaczego żółwie błotne zniknęły z Ponidzia?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu żółwie błotne licznie występowały w starorzeczach i rozlewiskach Nidy. Bogactwo gatunków zwierząt w delcie Nidy w okolicach Umianowic czyniło te tereny wyjątkowymi w skali Polski i Europy. Niestety, intensywna działalność człowieka, w tym prace melioracyjne w latach 80. XX wieku, doprowadziły do zaniku populacji. Również drapieżniki i inne czynniki antropogeniczne przyczyniły się do ich wyginięcia na tym obszarze. Przez długie lata żółwia błotnego nie było tu wcale, a jego widok stał się rzadkością.

Powrót żółwi w woj. świętokrzyskim

O tym, że żółwie błotne wracają do województwa świętokrzyskiego poinformował Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego. Dziś (12.09) pierwsza grupa, licząca 25 osobników, została wypuszczona do naturalnego środowiska. W przyszłym tygodniu dołączy do nich kolejne 15 młodych żółwi. Pozostałe osobniki muszą jeszcze podrosnąć, aby w przyszłym roku mogły zasilić lokalną populację. Przywracaniu naturalnej równowagi służy realizowany przez Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych projekt LIFE. W jego ramach pozyskano 100 młodych żółwi z Poleskiego Parku Narodowego. Zwierzęta dorastały w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

W Zespole Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych odbyło się wyjątkowe wydarzenie – po wielu latach nieobecności do naturalnego środowiska powróciły żółwie błotne! - czytamy na fanpage Urzędu. Żółwie do Nidy wpuszczali m.in. Renata Janik Marszałek Województwa Świętokrzyskiego, dyrektor Zespołu Parków Tomasz Hałatkiewicz oraz uczniowie z Zespołu Szkoły Podstawowej nr 2 i Przedszkola w Zagnańsku. Żółw błotny to jedyny rodzimy gatunek żółwia w Polsce, objęty ścisłą ochroną. Może dożyć nawet 100 lat! Jeszcze kilkadziesiąt lat temu licznie występował w starorzeczach i rozlewiskach Nidy, jednak prace melioracyjne w latach 80. doprowadziły do zaniku populacji. Dziś przywracamy im miejsce w naturze.

Żółw błotny – nasz jedyny rodzimy gad pod ścisłą ochroną

Żółw błotny jest jedynym gatunkiem żółwia żyjącym naturalnie w Polsce i jest objęty ścisłą ochroną już od 1935 roku. Choć może dożyć nawet 100 lat, a rekordzista 120 lat, w Polsce średnia długość życia wynosi kilkadziesiąt lat. To gad o charakterystycznym wyglądzie: brunatne ciało z żółtymi plamami na głowie i odnóżach, oraz oliwkowo-brązowy karapaks (pancerz) dorastający maksymalnie do 20 centymetrów.

Żółwie te preferują tereny nizinne z płytkimi jeziorami, bagnami, starorzeczami oraz wolno płynącymi rzeczkami o gęstej roślinności. Są drapieżnikami, polującymi i odżywiającymi się wyłącznie pod wodą, a ich dieta obejmuje owady wodne, ślimaki, małże, kijanki, żaby i małe ryby. Zimują głęboko zagrzebane w mule na dnie zbiornika wodnego przez około 5 miesięcy, budząc się w kwietniu lub maju

Projekt LIFE4Delta – nadzieja dla Ponidzia

Powrót żółwi błotnych na Ponidzie stał się możliwy dzięki realizacji projektu LIFE4Delta, który rozpoczął się w 2019 roku. Jest to instrument finansowy Unii Europejskiej, poświęcony ochronie i poprawie jakości środowiska. Całkowity koszt projektu wynosi ponad 23 miliony złotych.

W realizację projektu zaangażowane są instytucje takie jak:

• Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych
• Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie
• Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie
• Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Pińczów

Głównym celem jest przywrócenie bogactwa naturalnego Delty Nidy. W ramach działań przeprowadzono szereg prac:

• Poprawa warunków hydrologicznych: udrożniono 12 km cieków wodnych, odnowiono 19 obiektów infrastruktury hydrotechnicznej, zrewitalizowano 10 hektarów rozlewisk i 5 kilometrów starorzeczy. Zbudowano także zastawki z przepławkami, aby przywrócić naturalny przepływ wody
• Tworzenie i odtwarzanie siedlisk: wykopano nowe stawy, w których posadzono różne gatunki roślin, m.in. moczarkę. Stworzono również specjalne wyspy z bezpośrednim dostępem do wody, aby zapewnić optymalne warunki do rozrodu żółwi.
• Ochrona innych gatunków: projekt obejmuje także działania na rzecz innych zagrożonych gatunków. Naukowcy z IOP PAN prowadzą hodowlę i wypuszczają do środowiska naturalnego wyhodowane traszki, a także małże (np. skójka gruboskorupowa) i ślimaki (zatoczek łamliwy, poczwarówka jajowata i zwężona). Obserwowana jest również para bielików, dla której zwiększona baza pokarmowa ma stworzyć sprzyjające warunki do osiedlenia się na stałe.
• Edukacja i turystyka: powstały trzy ścieżki przyrodnicze z infrastrukturą turystyczną, rozpoczynające się w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach. W ramach projektu zbudowano m.in. czatownia do obserwacji ptaków i wieża widokowa.

Ogólnopolskie wysiłki na rzecz ochrony żółwia błotnego – Rezerwat Borowiec

Warto zaznaczyć, że żółw błotny jest obiektem intensywnych działań ochronnych w całej Polsce. Jednym z największych i najdłużej monitorowanych stanowisk tego gada jest Rezerwat przyrody „Borowiec”, położony w powiecie zwoleńskim, w województwie mazowieckim.  Rezerwat Borowiec stanowi kluczową ostoję dla jednej z trzech kluczowych populacji tego gatunku w Polsce.

Powrót żółwi błotnych na Ponidzie to nie tylko sukces lokalnych przyrodników, ale także symbol nadziei dla zagrożonych gatunków w Polsce. Dzięki zaangażowaniu wielu partnerów i wsparciu Funduszy Europejskich, unikatowy ekosystem Delty Nidy ma szansę na pełną odbudowę, stając się ponownie "perełką przyrodniczo-krajobrazową". Ten długo oczekiwany powrót jest świadectwem, że nawet po dziesięcioleciach nieobecności, ciężka praca i determinacja mogą przywrócić naturze to, co zostało jej odebrane.

Źródła: Life4delta, Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego,